SANCTUARIUM

I.

SANCTUARIUM

in Ecclesia Romana modo Aedem sacram, modo locum illum, eamque Aedis partem, quae Graecis Βῆμα, Latinis Presbyterium dicitur, modo Sanctorum reliquias, seu potius, earum thecam notat. Apud Anglos olim sic dictum est ius Asyli, quô Templa illius Regni gaudebant, ante Henricum VIII. Sed et bona ad Ecclesiam pertinentia, hôc nomine apud Scriptores Ecclesiae Romanae veniunt: unde Sanctuarii, Gallis Sainteurs, Hommes

saintiers, et Hommes saincts, Ecclesiarum tenentes, apud Auctores laudatos Car. du Fresne in Glossar.

II.

SANCTUARIUM

pars Tabernaculi, a Besaleele et Aholiabo divinitus instructis Exodi, c. 31. v. 23 3. et c. 35. v. 30, 31. intra sex menses non totos, confecti Exodi c. 40. v. 1, 2. interior, ab Atrio, sive Porticu distincta, in duos thalamos dividebatur, Sanctum et Sanctum Sanctorum: quorum illud 20. cubitos longum et 10. altrum latumque erat, in quo Sacerdotum stationes quottidie versabantur, illud interius ad Occidentem situm, 10. undiquaque cubitos implebat: in quem sacratissimum Templi recessum, ac Numinis veluti sedem ac thalamum, semel tantum singulis annis Pontifici M. ingredi, ut ibi piaculare offerret sacrum, licebat, Levit. c. 16. v. 2. et Hebr. c. 9. v. 7. Separabantur autem a se invicem velô, quatuor columnis suspensô, per quas Pontifici aditus ille dabatur, Exod. c. 26. v. 31. Quod quô modô fituque factum, diximus quidem ex parte supra, ubi de Pontifice Max. Hebraeorum, nec non ubi de Expiationis Festo, hîc vero plenius, sed paucis, repetere non pigebit. Cum Pontificis hôc die nobile inprimis ac primarium munus esset, ut qui fere solus hôc tempore sacris operabatur, omniaque tum maiora tum minora sacrificia ipse peragebat: praeparatio eius primo vatia erat. Septem enim continuis diebus a domo ac uxore sua separatus, ne aliunde pollueretur in Templo perpetruo degebat: sacraque obibat quottidie, ut ipso Expiationis die ad ea foret promptior. Quod si quid in sacrificiorum ordine ignoraret, a quibusdam magni Consessus viris edocebatur. Deducebatur etiam in conclave Aphthines, seu odoramentorum, ut suffitus faciendi rationem disceret. Inde ad iuramentum adigebatur, ne quid in eo immutaret, ubi solus in adyto versaretur. Vesperâ festum antecedente parcô utebatur cibô, noctemque fere insomnem traducebat, et audiebat sacri quid legentes, aut Musicô concentu oblectabatur. Albescente sic aurorâ ad domum lotionis ducebatur, eoque die quinquies totum corpus et decies manus pedesque lavabat, cum toties ministerium mutare teneretur. Lotus induebatur vestibus aureis, mactabatque sacrificum iuge et suffitum ordinarium faciebat. Dein rursus lavabatur et vestimenta alba sumebat, accingens sese iam ad sacra huius diei obeunda: quorum hi praecipue actus erant. I. Iuvencum, pro se et domo sua, offerebat confitebaturque. II. Tum duo hirci adducebantur, quibus sorte discretis, ad hirci emissarii caput, coccinea alligabatur vitta. III. Hinc Pontifex redibat ad iuvencum suum; et rursus confitebatur, non pro se et domo sua tantum, sed pro universis filiis Aaron. IV. Post haec thuribulum, quod eo die areum erat, prunis ex altari implebat, atque ex alio thuribulo suffimentis captis sic ad Sanctum Sanctorum contendebat. V. Quod cum intrâsset, thuribulô depositô fumi nubem excitabat, quae locum implens prohiberet aspectum, sicque mox exibat. VI. Mactabatur porro iuvencus, cuius sanguinem in adytum inferebat, et coram Arca sursum dorsumque aliquot vicibus spargebat: inde hircus mactabatur, similiterque sanguis in adytum illatus eôdem modô libabatur. VII. praeterea ad velum, quod coram Arca erat, exteriori parte, eâdem ratione libationes fiebant, sanguisque sparhebatur, ac Tabernaculum Conventus expiabatur. VIII. Similique voce altare aureum seu suffimentorum lustrabatur. IX. Hinc ibatur ad hircum emissarium, de quo vide suô locô. Interea Pontifex adipem iuvenci ac hirci adolebat, et sectiones quasdam Legis recitabat: exutis dein vestibus albis aureisque sumptis, arietes agnosque ex praescipto offerebat. Deinde rursus lavabat, vestesque mutabat: et Sanctum Sanctorum ultimo ingrediebatur, thuribulum inde accepturus.

Quô peractô ablutus iterum, aureâ veste resumptâ, sacrum vespertinum absolvebat: atque inde ordinariô cultu indutus, festô populi comitatu, domum deducebatur, ac cum amicis convivium inibat, multum gratulantibus, quod salvus sospesque ex Adyto rediisset. Franc. Burmannus Synopsi Theol. Christ. Parte prior. l. 4. c. 18. De vasis ac supellectile in utroque sacra vide hîc infra. Quae omnia quam habuerint significationem mysticam, apud Theologos reperies. Postquam dein Tabernaculo successit Templum, quod tantâ opulentiâ a Salomone exstructum est, ut primum ac praecipuum Mundi miraculum haberi possit. Atrium id quidem habuit quadruplex, nempe Gentium, Mulierum, Israelis seu Populi et Sacerdotum; sed Sanctuarii seu Palatii Domini, Hebraeis Gap desc: Hebrew dicti, iterum non nisi partes duas intermediô septô a se invicem discretas, Sanctum et Sanctum Sanctorum. Ubi hoc peculiate fuit in secundo Templo, post captivitatem Babylonicam Zorobabele aedificato, quod, cum prius inter Sanctum et Sanctum Sanctorum murus stetisset, unius cubiti crassitie; ii vero, qui Babylone reversi erant, dubitarent, de eius forma, situ ac proportione; vice muri duo vela extensa fuerint, inter quae cubiti spatium, cum antea unum duntaxat pependisset. Supellex vero Templi eadem, quae Tabernaculi, nisi quod vasa omnia augustiora et immensô numerô forent. Reverentia ac sanctitas eius permagna fuit iuxta Legem, Levit. c. 19. v. 30. Sanctuarium meum reveremini. Hinc nec sedere cuiquam, nec exspuere in eo, nec caput aperire, nec denique cum calceis ac baculo aut mantica eo introire fas erat: Nec ad viae compendium illud transire licebat. Denique ex superiori loco, si cui forte Hierosolymis tale cenaculum foret, in Sanctum Sanctorum prospectare nefas habebatur, pro ingenio Populi, omnibus maioribus minoribusque superstitionibus nimium obnoxii. Erat itaque Templum sanctum, non solum quod divini cultus sedes foret, uti nostra templa, sed habebat etiam sanctitatem quandam ceremonialem, quia DEI in terris sedes et aula ac caeli manifestissima imago, Christi denique in humano corpore olim hospitaruri typus erat: duravitque primum ultra annos 400. destructumque a Babyloniis est, annô Zedekiae Regis undecimô, cum populus Babylonem captivus ageretur, 2 Regum c. 25. 2 Chron. c. 36. Secundum priori decenniô diutius stetisse dicitur, post profanatum Pompeii ingressu Sanctuarium et diruptum in morte

Christi velum, tandem a Tito destructum, iuxta praedictionem Christi, Matth. c. 24. v. 2. Praeter Tabernaculum vero Templumque, sancta erat prae aliis urbibus, ipsa Hierosolyma, caput ac Metropolis gentis et religionum sedes: unde nulli Tribui peculiariter assignata, communis omnium veluti mater habebatur, et a cunctis frequentabatur (Quamquam a Iuda et Beniamine potissimum incoleretur, mtra quorum terminos sita erat; ita ut Urbs et Templum ipsum inter illos divisum, ac sacratior thalamus, in Tribu Beniamin fuisse, perhibeatur) idque potissimum post Salomonis dedicationem, quâ illi Urbi adeo affixa fuêre sacra, ut eâ eversâ, sacrificia, festa omnia, cultusque omnis protinus cessarent: quamquam et in ruinis ac cineribus eius sacra facere fas habeant Iudaei. Qui cum ad 16. capita narrent, quae ad sanctitatem et religionem eius facerent; tum praesertim a cadaverum et sepulchrorum pollutione eam, ne quâ contage impiaretur ac ceremoniae contaminarentur, liberam servabant. Sed et universa terra

Israelis sancta erat, quam Mundi velut corculum, eiusque unicas delitias habebant olim, hodiequeve habent, reliquum Mundum tamquam impurum et profanum tantum non abominati. Unde cunctos mortales per opprobrium Gap desc: Hebrew, quasi alterius et vix humam generis forent, ac Mundum, Lucae c. 12. v. 30. Item τοὺς ἔξω, Marci c. 4. v. 11. appellitant. Quae quamquam superstitione non careant, tamen, cum terra illa caelestis, pignus ac arrhabo fuerit, non leviter illam adamare, et vitam longam ac pacem in ea exoptare tenebantur. Nunc autem, impletô typô ac universâ Terra, per CHRISTUM lustratâ, frustra tum Iudaei illam aliis regionibus sanctiorem habent, tum nonnulli ex Christianis eam religiosis peregrinationibus frequentant; vide Hebr. c. 13. v. 12. 1. Timoth. c. 2. v. 8. et Psalm. 24. v. 1. habuêre etiam alia loca sancta Iudaei, Scholas nempe ac Synagogas, sed de iis vide infra, ac de his omnibus, Franc. Burmannum Synops. Theolog. Part. I. l. 4. c. 15. et 16. Thom. Godwynum de Ritibus Hebr. l. 2. c. 1. etc. Vasa sacra prioris Thalami, qui Sanctum dictus est. α. Altare aureum (aeneum enim in Atrio occurrebat) cedrinis tabulis deauratis constans, unius erat cubiti longitudine, duorum altitudine: super quo bis de die suffitus a Sacerdotibus adolebantur. Semel autem quotannis sollemniori modô odores in eo incendebat Pontifex, et piacularis victimae sanguine illud expiabat ac lustrabat. Exod. c. 30. v. 10. β. Candelabrum seu Lychnuchus aureus, ex solido constans auro, ad Australem Tabernaculi partem collocatus erat, 7. lampadas 7. brachiis sustinens, quae oleô purissimô nutritae, totâ nocte ardebant, Exod. c. 25. v. 31. et c. 27. v. 20, 21. γ. Mensa aurea, ad Septentrionem posita erat cum sacris panibus, Exod. c. 25. v. 23. facta ex cedro ac auro obducta, latitudine unius, altitudine unius ac dimid. longitudine 2. cubitorum. Instrata erat veste hyacinthinâ, impositaeque ei 12. lances, accipiendis panibus totidemque acerrae, quae ture implebantur et scopulae, vasis illis emundandis, Exod. c. 25. v. 29. Adornabantur singulis Sabbatis ac de novo instruebantur; tumque panes Sacerdotibus cedebant, et tus adolebatur, Levit. c. 24. v. 7, 8.

Vasa sacratioris Thalami seu Sancti Sanctorum.

α. Arca Foederis, de qua iam supra dictum, Israelitarum velut Palladium ac praesentis inter ipsos Dei certissimum pignus, confecta erat ex ligno Zittim seu cedro, atque intus extraqueve aurô obducta, longitud. 2. et sem. altitud. 1. et dimid. cubitorum. Ambiebatur coronâ seu limbô aureô, quaturque annulos aureos ad latera habebat, ex quibus vectes duo ex eadem cedro, pariterqueve deaurati prominebant gestandae arcae: quod Kehatitarum ministerium fuit, multaqueve cum religione peragebatur. Vide Exod. c. 25. v. 10----16. Numer. c. 7. v. 9. nec non Ios. c. 3. v. 3. et 1. Chron. c. 15. v. 15. Continebantur in ea solae Legis sive foederis, cum Israelitis icti, tabulae, Exod. c. 25. v. 16. Coram ea vero volumen Legis, de quo Deuter. c. 31. v. 26. et ad utrumque latus Urna mannae ac Virga Aaronis dispositae erant, Exod. c. 16. v. 34. In secundo Templo eam defuisse ipsi fatentur Iudaei. Alia ab hac fuit Arca, in qua Ephod, seu Pectorale, cum Urim et Thummim, asservabatur, alterâ minor, et nomine Arca Dei memorata 1. Sam. c. 14. v. 18. ubi Burmannum vide: uti de donariis Philistaeorum Arcae Foederis appensis, ibid. c. 6. v. 8. β. Propitiatorium, hebr. Gap desc: Hebrew Graec. Ι῾λαςτήριον, ex solido auro confectum Arcam tegebat, pari cum ea longitudive et latitudine e quo γ. Cherubini duo eodem ex auro eminebant: quaternâ facie, hominis, leonis, vituli et aquilae, cum sex alis, totô corpore oculati, pedibusque vitulinum calcem referentibus insistentes, qui fronribus adversis Propitiatorium despectabant. δ. Thronus seu Gloria Dei ac propria Numinis sedes, cuius symbolum erat nubes et ignis, locus fuit is super Arcam, quem Cherubinorum alae amplexu suô incingebant; quemqueve nubes illa, augustum in modum medium adimplebat, Levit. c. 16. v. 2. Hîc DEUS, velut in visibili signo, praesens erat ac petentibus reponsa dabat, quo nonnisi quotannis Pontifici, universum Populum Deo propitiaturo, accedere licuit. Atque haec erat illa Gap desc: Hebrew seu gloriosa Dei in terris habitatio, quam Iudaei adeo celebrant. Vide supra passim.